فرآیند انجماد سریع به مجموعه عملیاتی گفته میشود که طی آن در مدت زمان کوتاهی دمای فرآورده به شدت کاهش یافته و محصول منجمد می شود.
در این فرآیند محصول با محدودهی دمایی مثبت 4 درجه سانتیگراد تا مثبت 10 درجه سانتیگراد وارد تونل انجماد یا دستگاه انجماد سریع IQF میشود.
در حالت کلی مولکولهای آب هنگام کاهش دما از دمای 4 درجه بالای صفر شروع به انبساط و بلوری شدن، میکنند. باتوجه به ساختار مولکولی بلوری و بیشتر شدن فاصله بین مولکولهای آب این انبساط رخ میدهد.در سلولهای جانوری و بافتهای سیتوپلاسم گیاهی نیز انبساط آب، باعث پاره شدن غشای سلولی و از بین رفتن کیفیت اولیه محصول میشود. درنتیجه، کیفیت محصول و ارزش مادی آن به شدت کاهش مییابد.
برای جلوگیری از این اتفاق لازم است تا زمان سردسازی محصولات افزایش دهیم.
در سیستمهای انجماد سریع با بالا بردن سرعت کاهش دما، دیگر فرصت کافی برای بلوری شدن مولکولهای آب وجود ندارد. درنتیجه، آب با ساختار معمولی مایع منجمد میشود.
در این حالت ما شاهد انبساط طبیعی آب نخواهیم بود. به همین دلیل بافتهای جانوری و گیاهی دچار پارگی جداره سلول نمیشوند و کیفیت اولیه محصول پس از انجماد حفظ می گردد.